POSTERUNEK ŁOPATKI

O Łopatkach słów kilka, czyli poszukiwanie bliźniaka Rur

Przystanek Łopatki nie leży w okolicy stacji Rury, na pierwszy rzut oka nic nie łączy Rur i Łopatek, ale czy na pewno? Łopatki nigdy stacją nie były, ale przez pewien okres czasu (najprawdopodobniej do końca lat 50.) były posterunkiem bocznicowym. Odgałęziała się tam normalnotorowa bocznica do cegielni. Cegielnia przetrwała oczywiście o wiele dłużej niż bocznica i została zamknięta stosunkowo niedawno. Ponadto do późnych lat 80. Łopatki były posterunkiem odstępowym, takim jak Sporniak, czy Pożóg. Co więc łączy Łopatki i Rury? Odpowiedź jest bardzo prosta: Budynek nastawni.

Czy istniejąca do czasu modernizacji linii nastawnia w Łopatkach była posterunkiem bocznicowym? Na pewno nie była posterunkiem odstępowym. Według relacji dyżurnych ruchu pracujących w latach 80. w Łopatkach, posterunek odstępowy pełnił też funkcję strażnicy przejazdowej i stał około 500 metrów dalej niż nastawnia bliźniacza z tą w Rurach. Tamten posterunek wyburzono po instalacji urządzeń SSP na lokalnym przejeździe. Strażnica przejazdowa straciła rację bytu. Wróćmy jednak do bocznicy cegielnianej, a raczej śladów jej przebiegu. Co zaskakujące nie "trafia" on tuż obok nastawni, a raczej dalej, w okolice byłego posterunku odstępowego (strażnicy). I tu kolejna analogia z Rurami, poparta jednak rozważaniami czysto teoretycznymi. Czy możliwym jest, że zarówno nastawnia Ry jak i bliźniacza nastawnia z łopatek były z założenia tylko posterunkami osłonnymi posterunków odgałęźnych, czy też bocznicowych? Przecież w relacji świadka z Rur pojawia się posterunek odgałęźny który wybudowano jakieś 300m. za nastawnią Ry. Oczywiście według świadka miał służyć odgałęzieniu kontrowersyjnej łącznicy. Również z jego relacji, to "bratnia" Armia Czerwona przeszkodziła Niemcom w budowie łącznicy i rozwaliła (celowo czy przypadkiem) posterunek odgałęźny... Zarówno budynek Ry jak i bliźniaczą nastawnię w Łopatkach pobudowali Niemcy około 1943 roku. Czy to normalne, że na kolejach niemieckich miejsca niebezpieczne są poprzedzone dodatkowymi posterunkami osłonnymi? Tego nie wiem. Rozumiem, że moja teoria jest dość naciągana, w żadnym razie nie może być traktowana jako źródło!


Budynek nastawni w Łopatkach istniejący do czasu modernizacji linii:



Odejście bocznicy:



Na wycinku zdjęcia satelitarnego pozyskanego ze strony Geoportal.gov.pl zaznaczyłem linią przerywaną dawny przebieg bocznicy, zaś kółkiem zachowany do czasu modernizacji linii budynek nastawni.
Środkowy obrazek przedstawia wycinek mapy z 1937 roku, na którym zaznaczona jest bocznica do cegielni.
Trzeci obrazek to wycinek mapy z lat 50. lub 60. znalezionej gdzieś w zakamarkach internetu. Zaznaczone na niej są dwa budynki i podpisane skrótem "bl". Jest to skrót od słowa "blok" czyli potocznie posterunek odstępowy. Tak na prawdę posterunkiem bocznicowym a za razem odstępowym Łopatki był budynek znajdujący się bliżej odejścia bocznicy (dziś już nie istnieje). Co znajdowało się w drugim, tym który zachował się dłużej? Tego nie wiemy. Czyżby posterunek osłonny posterunku bocznicowego?



Link do tego miejsca: http://maps.google.pl

Analogiczna sytuacja na Rurach:




Teoria druga (znacznie bardziej prawdopodobna):

Zanim Niemcy pobudowali drugi tor linii nadwiślańskiej, próbowali za wszelką cenę podnieść przepustowość odcinków jednotorowych, dlatego też około 1941 roku pobudowali ogromną liczbę mijanek. Co ciekawe, mijanki te, w niektórych specjalnych rozkładach jazdy, drukowanych „Na wypadek W.” pojawiają się jeszcze w okresie międzywojennym. Według moich informacji mijanki powstały w:
  • Starych Tatarach
  • Rurach
  • Sporniaku
  • Łopatkach
  • Skowieszynie (później zmieniono nazwę na Pożóg)
  • Wólce Profeckiej (Obecnie Puławy Azoty)
  • Zarzece

Ponieważ budowa mijanek nie przyniosła rezultatu, podjęto decyzję o budowie drugiego toru. Po jego wybudowaniu część mijanek przekształcono na posterunki blokowe:
  • Sporniak
  • Łopatki
  • Pożóg

Część przekształcono w stacje techniczne (bez obsługi ruchu pasażerskiego):
  • Stare Tatary
  • Rury
  • Zarzeka

W Wólce Profeckiej stacja towarowa powstała dopiero w latach 60. przy okazji budowy zakładów azotowych.

Jeśli ta teoria jest zgodna z prawdą, to oznaczałoby, że zachowana do momentu modernizacji linii nastawnia w Łopatkach funkcjonowała najwyżej przez dwa lata i spełniała rolę nastawni wykonawczej mijanki. Po budowie drugiego toru, posterunek blokowy urządzono w nastawni dysponującej, która już dziś nie istnieje. Zburzona w latach 90. nastawnia pełniła na pewno także rolę strażnicy przejazdowej i prawdopodobnie też posterunku bocznicowego, bocznicy do cegielni. W nastawni wykonawczej osiedlono ludzi, którzy mieszkali tam do rozpoczęcia modernizacji linii.